DYDAKTYKA

Gleboznawstwo i geografia gleb

Kurs podstawowy. Definicja gleby. Funkcje gleby w środowisku, czynniki glebotwórcze i ich wpływ na funkcjonowanie gleby. Historia poznawania gleb. Ogólny skład gleby - gleba jako utwór 3-fazowy, skład mineralny, skład chemiczny, minerały ilaste - geneza, budowa, znaczenie; martwa materia organiczna - próchnica, jej geneza i właściwości, roztwór glebowy, powietrze glebowe. Podstawowe właściwości fizyczne i chemiczne gleby. Morfologia gleby, profil glebowy, poziomy genetyczne gleby, poziomy diagnostyczne, procesy glebotwórcze i inne kształtujące glebę. Klasyfikowanie gleb: Systematyki gleb Polski, World Reference Base for Soil Resources, USDA Soil Taxonomy. Gleby na Ziemi. Charakterystyka i rozmieszczenie ważniejszych gleb Polski. Podstawy bonitacji i kartografii gleb. Źródła informacji o glebach. Wybrane zagrożenia i ochrona gleb.

Zasoby, użytkowanie i ochrona gleb

Rozwój metod poznawania gleb i systemów klasyfikacji. Koncepcje międzynarodowych systemów klasyfikacji gleb. Wykorzystanie zasobów glebowych: klimaty zimne – strefa tundry, strefa tajgi, zimne stepy, strefa umiarkowana – obszary lessowe, obszary polodowcowe, wilgotne tropiki i subtropiki, obszary suche, gleby astrefowe: obszary wulkaniczne, obszary osadów morskich i rzecznych, obszary bagienne, obszary górskie. Zanieczyszczenie i skażenie gleb. Gleby antropogeniczne. Agradacja, wpływ rolnictwa tradycyjnego i nowoczesnego na gleby. Bonitacja rolnicza i leśna gleb w Polsce. Prawne aspekty ochrony gleb w Polsce i Unii Europejskiej.

Metody badania gleb

Procedury przygotowania próbek do analiz laboratoryjnych. Oznaczanie podstawowych właściwości gleb: uziarnienie, zawartość węglanów, zawartość węgla organicznego, odczyn i właściwości buforowe, struktura glebowa. Dokładność i błąd pomiarów. Analiza właściwości fizycznych gleby. Zasady tabelarycznego zestawienia wyników oznaczeń laboratoryjnych i ich interpretacja. Analiza diagnostycznych i charakterystycznych właściwości głównych typów gleb. Wprowadzenie do analizy mikroskopowej. Podstawy kartografii gleb. Analiza przestrzennego zróżnicowania pokrywy glebowej i uwarunkowań jej rozwoju.

Podstawy bonitacji i waloryzacji gleb

Podstawy prawne bonitacji i waloryzacji gleb w Polsce. Zasady i kryteria bonitacji gleb w Polsce. Technika wykonywania prac klasyfikacyjnych. Tabela klas gruntów wraz z komentarzem. Mapy klasyfikacyjne a mapy glebowo-rolnicze. Systematyka gleb Polski. Kompleksy przydatności rolniczej gleb.

Laboratoryjne analizy gleb

Samodzielne przygotowanie próbek gleby do analiz laboratoryjnych. Kryteria wyboru procedur analitycznych. Przeprowadzenie pełnych procedur analizy wybranych właściwości gleby różnymi metodami i porównanie uzyskiwanych wyników: uziarnienie metodą areometryczną i sitową, pH potencjometrycznie według standardów polskich i zagranicznych, zawartość materii organicznej metodą straty żarowej i oksydometryczną. Oznaczenie kwasowości wymiennej, sumy zasad wymiennych, pojemności i stopnia wysycenia kompleksu sorpcyjnego. Dyskusja uzyskanych wyników analiz.

Metody badań gleb organicznych

Zajęcia laboratoryjne - Charakterystyka podstawowych pojęć związanych z torfowiskami. Hydrologia gleby torfowej. Rozmieszczenie gleb organicznych w Polsce i na świecie. Znaczenie torfowisk w środowisku przyrodniczym i sposoby regeneracji zdegradowanych gleb organicznych. Analiza zawartości części popielnych, węgla, azotu i wodoru w utworach organicznych. Procesy mineralizacji i humifikacji materii organicznej zachodzące w glebach organicznych i ich skutki środowiskowe. Skład molekularny materii organicznej zakumulowanej w glebach torfowych. Właściwości spektroskopowe kwasów humusowych. Gleba organiczna pod mikroskopem.
Zajęcia terenowe – Gleby organiczne torfowisk wysokich i niskich na przykładzie Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Badania gleb organicznych w terenie – posługiwanie się świdrem typu INSTORF. Zapoznanie się z roślinnością charakterystyczną dla obszarów bagiennych i torfowiskowych.

Gleby Polski

Charakterystyka gleb Polski w nawiązaniu do środowiska geograficznego: gleby obszarów nizinnych, wyżynnych i górskich. Geneza i właściwości charakterystycznych gleb Polski w świetle najnowszych badań naukowych. Zasoby glebowe Polski i struktura użytkowania.

Podstawy mikromorfologii gleb

Teoretyczne podstawy mikromorfologii gleb. Teoretyczne podstawy skaningowej mikroskopii elektronowej (SEM). Teoretyczne podstawy przygotowania preparatu mikroskopowego z gleb. Budowa i obsługa mikroskopu polaryzacyjnego. Wybrane aspekty obserwacji mikroskopowych. Opis mikromorfologiczny preparatów glebowych. Charakterystyczne właściwości mikromorfologiczne wybranych gleb Polski. Interpretacja obrazów mikroskopowych w kontekście genezy, ewolucji i właściwości gleb. Mikromorfologia gleb jako technika służąca lepszemu poznaniu środowiska przyrodniczego.

Ćwiczenia terenowe z gleboznawstwa

Ogólne zasady gleboznawczych badań terenowych: lokalizacja i reprezentatywność odkrywek, opis profilu glebowego wg standardów krajowych i europejskich, wykonywanie pomiarów podstawowych właściwości gleby w warunkach terenowych. Rozpoznawanie rodzaju, gatunku oraz typu i podtypu gleby w wykonanych odkrywkach i odwiertach. Elementy praktycznego zastosowania systematyki międzynarodowej WRB. Identyfikacja procesów i przemian zachodzących w glebie. Zajęcia odbywają się w trakcie 6-dniowego wyjazdu zazwyczaj w Bieszczadach Wysokich.

Zajęcia terenowe w ramach kursu Podstawy bonitacji i waloryzacji gleb (Prusy koło Krakowa)	Zajęcia w ramach ćwiczeń terenowych (Kościelniki)
Zajęcia terenowe w Tatrach	Zajęcia w ramach ćwiczeń terenowych (Bieszczady, stoki Szerokiego Wierchu)
Zajęcia w ramach ćwiczeń terenowych (Bieszczady, Kińczyk Bukowski)	Zajęcia terenowe w Pychowicach
Zajęcia w ramach ćwiczeń terenowych (Bieszczady, Połonina Caryńska)	Zajęcia w ramach kursu Podstawy mikromorfologii gleb